نگاهی به کتاب “صد و پنجاه سال اعلان و پوستر فیلم در ایران” به بهانه ی چاپ دوم آن
«صد و پنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» به چاپ رسید
چاپ دوم کتاب «صد سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» با عنوان «صد و پنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» نوشته و گردآوری مسعود مهرابی روانه بازار شد. این کتاب، در قطع رحلی و مصور، مجموعه‌ای بیش از یک قرن اعلان و پوسترهای فیلم در ایران را گرد آوری و ارائه کرده است.
این کتاب به دو زبان فارسی و انگلیسی، بیش از ۶۰۰ اعلان و پوستر فیلم را پیش روی شما قرار می‌دهد که از میان حدود دو هزار و ۶۰۰ قطعه برگزیده شده‌اند. در این گزینش، توالی تاریخی رخدادها و نمایش فیلم در ایران، شیوه‌های ترسیم پوستر و نقش و جایگاه خالقشان مقدم بر مضمون فیلم‌ها و پوسترها بوده است. به گفته نویسنده، کوشش شده از همه نقاشان و طراحان گرافیک که پوسترهایشان عرضه شده، اثری در این کتاب باشد.
مسعود مهرابی در زمینه تالیف و گردآوری مجموعه‌هایی اینچنینی، محققی با سابقه است. وی بیش از ۱۵ عنوان کتاب با محوریت تاریخ سینما و در قالب فرهنگ‌نامه‌های مختلف فیلم مستند، سینمای کودک و پوسترفیلم منتشر کرده است.
کتاب «صد و پنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» ضمن ارائه اسناد و یادگارهایی مغفول مانده و گم شده که بسیاری مخاطبان فیلم به دلایل مختلف مدت‌ها در جستجوی آنها بودند، امکان شناختی جامع و در عین حال روشن را از آثار یک قرن حضور طراحان و گرافیست‌های برجسته ایران درعرصه فیلم، فراهم می‌کند.
مهرابی درباره زمان شروع این پروژه می‌نویسد: «گردآوری و آرشیو کردن پوستر را از سال ۱۳۵۵ و با پوسترهای های کوگونه صادق بریرانی برای برنامه‌های تالار رودکی و پوسترهای حافظ گونه هوشنگ کاظمی برای سازمان جلب سیاحان آغاز کردم. از سال ۱۳۵۸ پوسترهای سینمای به آنها افزود شد.»
نویسنده در مقدمه‌ای مفصل در ابتدای کتاب، با رویکردی تاریخ‌نگارانه و تحلیلی، مقوله پوستر و اعلان فیلم را از اولین نمونه‌های آن که مربوط است به سال‌های ۱۲۸۸ در عکاسخانه روسی‌خان و حتی فیلم‌های بدون اکران عمومی مانند شطرنجِ باد (محمدرضا اصلانی/۱۳۵۵)، تا فیلم‌هایی که در حال حاضر روزهای اکران خود را می‌گذرانند، مانند «امروز» ساخته رضا میرکریمی، نقد و بررسی می‌کند.
وی در مقدمه می‌آورد: «مجموعه پیش رو فقط تاریخ یک قرن گرافیک و روایت تصویری یک قرن سینما در ایران نیست بلکه تاریخ طرد و پذیرش، سکون و تلاطم و افراط و تفریط اجتماعی و فرهنگی یک ملت نیز هست، انبانی است پُر متاع برای اهل تحلیل و تفسیر و گزارش تجربه‌های انسانی یک سرزمین.»
محمدعلی حدّت و مرتضی ممیز دو نقطه عطف در طراحی پوستر فیلم
این کتاب به «مرتضی ممیز» و «محمدعلی حدت» تقدیم شده است. دو طراحی که به گفته نویسنده از پُر کارترین گرافیست‌های عرصه فیلم بودند. مهرابی درباره محمدعلی حدّت (متولد ۱۳۲۷) می‌گوید: «حدّت از سرآمدان و چهره‌های برجسته این حرفه در ایران است. او طی سه دهه برای حدود ۲۵۰ فیلم پوستر خلق کرده است. کارش را در اواخر دهه چهل آغاز کرد. قلم توانای او در طراحی و نقاشی چهره و اجرای درست آناتومی بدن انسان، روز به روز بر تعداد سفارش‌دهندگان افزود. حدت در اواخر دهه هفتاد با شروع به کار نسل «فتوشاپ» و رواج پوسترهای کامپیوتری، با این حرفه وداع کرد.»
پوسترهای بُنجل که به زیور چاپ دیجیتال مزّین شده‌اند!
مسعود مهرابی، نویسنده و گردآورنده این کتاب ضمنِ اِعمال نگاهی گزینشی در انتخاب پوسترهای سینمای امروز ایران، درباره فیلم‌های بعد از دهه ۸۰ می‌نویسد: «در سینمای امروز ایران پوستری وجود ندارد که بدون استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری خلق شده باشد. هنوز هم بیشترین پوسترهای فیلم‌های ایرانی، کار طراحانی است که دانش آموخته دانشکده هنری هستند و ابزار مدرن دنیای جدید برایشان فرصتی فراهم کرده تا قلمرو رویاپردازی‌شان را وسعت بخشند. اما مانند گذشته، هنوز نابَلدان و ناآموختگانی هستند که گوش به فرمان سفارش‌دهندگانی با سلیقه نازل و نخ‌نما، پوسترهای بُنجل و باسمه‌ای‌شان را به زیور چاپ دیجیتال می‌آرایند و مخاطب ساده‌دل را رنگ می‌کنند.»
وی همچنین به نکته مهمی اشاره می‌کند: « برخلاف دهه ۶۰، روزگاری که پوستر مهمترین وسیله تبلیغ فیلم و سینما بود، امروز به علت‌های گوناگون از جمله گسترش فضاهای مجازی، افزایش رسانه های دیجیتال و معماری هنرگریز شهرها، پوستر چنان مهجور و از نگاه‌ها پنهان مانده که گاهی اولین مواجهه مخاطب با آن، درون سالن سینما است! این یعنی زنگ پایان دورانِ عزیز پوسترهای چاپی.»
مسعود مهرابی متولد ۱۳۳۳ فارغ التحصیل رشته سینما از دانشگاه هنر، به عنوان روزنامه نگار از سال ۱۳۴۹ فعالیت خود را آغاز کرده است. وی اکنون مدیر و صاحب امتیاز ماهنامه سینمایی فیلم، کتاب سینمای ایران و فصلنامه انگلیسی زبان فیلم اینترنشنال است. مهرابی علاوه بر کتابهایی در زمینه طرح و کاریکاتور، کتاب‌های سینمایی زیر را نیز تالیف کرده است: تاریخ سینمای ایران (چاپ اول ۱۳۶۳)، کتابشناسی سینمای ایران ( ۱۳۶۷) فرهنگ فیلم های کودکان و نوجوانان (۱۳۶۸)، فرهنگ فیلم های کوتاه داستانی (۱۳۶۹)، کتاب شناسی سینمای ایران (۱۳۷۰)، پوستر های فیلم (۱۳۷۱)، فرهنگ فیلم های مستند ایران (۱۳۷۵)، کتابشناسی سینمای ایران (۱۳۸۰)، پشت دیوار رویا: سیاحت نامه جشنواره های جهانی (۱۳۸۹).
کتاب «صد و پنچ سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» به دو زبان فارسی و انگلیسی، در ۵۳۸ صفحه مصور و تمام گلاسه در قطع رحلی و جلد گالینگور با شمارگان هزار و ۶۰۰ نسخه و بهای ۱۹۵ هزار تومان از سوی موسسه چاپ و نشر نظر، به بازار عرضه شده است.
